کد مطلب:22636 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:58

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

ويژگي يك زندگي ساده كه موجب مشكلات نشود چيست؟

قبل از هر چيز بايد بگوييم به لحاظ بحث هاي شرعي و فقهي «اسراف» حرام است نه اين كه «سادگي» يك واجب شرعي باشد. هر كسي در اجتماع يك شأن مادي دارد كه در صرف و خرج و سطح مادي زندگي بايد به هم شأني هاي خود رجوع كند. مثلاً كسي كه دبير است بايد زندگي متعارف دبيري را مد نظر داشته باشد و زندگي ساير دبيران را ملاحظه كند. اگر بنا بر فرض مردان دبير دو دست كت و شلوار دارند، چندين دست كت و شلوار اسراف به حساب مي آيد، زيرا هر دبيري بشنود مي گويد چگونه با حقوق دبيري چند دست كت و شلوار فراهم مي شود؟ يعني عرف دبيران چنين خرجي را نمي پذيرد. به همين خاطر است كه اگر كسي از درآمد خود بيش از شأن خود چيزي تهيه كرد به آن خمس تعلق مي گيرد (البته اين مسأله ريزه كاري هاي دارد كه بايد به بحث هاي شرعي رجوع كرد) اما اگر بخواهيم سادگي را به لحاظ بحث هاي اخلاقي تبيين كنيم بايد چند نكته را در نظر داشته باشيم از جمله اين كه سادگي داخل در كدامين مفهوم متعارف اخلاقي مي شود؟ سادگي و محدوديت سطح زندگي با چه انگيزه اي انجام مي گيرد؟ سادگي با چه شرايطي پسنديده است؟ و... در اين باره بايد دانست سادگي با زهد هم افق است. زهد يعني بي رغبتي دل به غيرخدا چه بسا كساني زاهدنما باشند ولي دلشان بيش از يك فرد متمول و متمكن به دنيا گره خورده باشد و چه بسا زاهدانه زيستاني كه ساده زيستي را از روي بخل انجام دهند گرچه بخل براي زن مطلوب است چنان كه در نهج البلاغه هم آمده ولي مشروط به اين كه رعايت آن با حرامي مواجه نشود مثلاً اگر زن در محيط خانواده به گونه اي اين بخل را اعمال كند كه به وجاهت و عزت خانوادگي خدشه وارد سازد، اشكال شرعي دارد. همين بخل براي مرد يك امر ناپسنديده مي باشد و اگر ساده زيستي او ناشي از بخل باشد نه تنها ارزش اخلاقي ندارد بلكه مورد نكوهش هم مي باشد. در دستورات شرعي وارد شده است كه مرد مستحب است زندگي را بر اهل و عيال وسعت ببخشد، البته به سر حد اسراف نرسد. اما اگر انگيزه ساده زيستي يك امر پسنديده اي باشد مثل هم نوايي با بي نوايان جامعه يا دوري گزيدن از ورطه ي تجملات، تشريفات و مفاخر بي ارزش دنيوي يا ترس از مؤاخذه هاي احتمالي اخروي يا نگراني از ناخشنودي علي(ع) و حذف شدن اسم، از فهرست شيعيان آن حضرت يا... تمام اين انگيزه ها بسيار مطلوب است ولي همه آنها مشروط به اين است كه با حرامي مواجه نباشد. فرض كنيد مرد به گونه اي ساده زيستي را اعمال كند كه زن از او دل چركين شود يا برعكس زن به گونه اي ساده زيستي را اعمال كند كه مرد از او دلگير شود و اين كدورت اگر اذيت و آزار باطني را به دنبال داشته باشد تحت عنوان ايذاء مؤمن قرار مي گيرد و ايذاء مؤمن هم حرام است. پس نبايد ساده زيستي به حدي برسد كه يكي از ديگري رنجيده، دل شكسته و متأذي شود. يا فرض كنيد در مهمان داري چه بسا بعضي از ساده زيستي ها توهين به مهمان باشد. در روايات بين مهمان ناخوانده و مهمان خوانده شده فرق گذاشته شده است. امام صادق(ع) مي فرمايند: «هرگاه برادر ديني تو خودش نزدت آمد، هر چه داري برايش بياور و اگر تو او را دعوت كردي خود را برايش به تكلف و زحمت بينداز»، {V(ميزان الحكمه، ج 5، ص 525، ر 10828، نشر مكتب الاعلام الاسلامي، چاپ اول، سال 1362)V}. مخصوصاً اگر مهمان از ارحام و خويشان باشد و توهين به او باعث كدورت و بعد منجر به قطع رحم شود. اين ساده زيستي حرام مي باشد. مثال ها و موارد زياد است اما بايد دانست كه ساده زيستي با تمام جوانبش اعمال گردد.